Na Łotwie słowa roku są wybierane od 2003 roku. Łotysze nadsyłają propozycje wyrażeń w trzech kategoriach: słowo roku (łot. gada vārds), antysłowo roku (łot. gada nevārds, dosł. ‘niesłowo roku’) i cytat roku (łot. spārnotais teiciens, dosł. ‘uskrzydlona wypowiedź’). Ostatecznej oceny tych propozycji dokonuje komisja ekspertów. Poza właściwym konkursem władze Ryskiego Towarzystwa Łotewskiego wskazują także najbardziej niefortunne wypowiedzi – w kategorii „bełkot roku” (łot. gada savārstījums / samudžinājums).
Za słowa roku 2017 uznano łotewskie odpowiedniki angielskich wyrażeń to stream i streaming: czasownik straumēt ‘strumieniować’ i rzeczownik odsłowny straumēšana ‘strumieniowanie’. Słowa te pojawiły się w języku łotewskim na początku XXI wieku (podstawą był rzeczownik straume ‘strumień, potok’), ale dopiero stosunkowo niedawno – wraz z rozwojem technik transmisji danych multimedialnych przez Internet – zaczęły być odbierane jako rzeczywiście ważne w życiu codziennym i potrzebne nie tylko specjalistom.
Łotewskie antysłowo roku 2017 to transporti (dosł. „transporty”) – forma liczby mnogiej abstrakcyjnego rzeczownika transports ‘transport’, używana w znaczeniu ‘środki transportu’ zamiast zalecanego wyrażenia satiksmes līdzekļi (dosł. „środki komunikacji”).
Cytatem roku 2017 została wypowiedź (spodziewającej się wówczas trzeciego dziecka) łotewskiej minister zdrowia Andy Čaksy Vislabāk ir dzemdēt Latvijā! ‘Najlepiej jest rodzić na Łotwie!’. Jak w tweecie z 29 stycznia 2018 roku zauważył Aldis Lauzis, frazę uskrzydla szyk, dzięki któremu może ona być odpowiedzią nie tylko na pytanie, gdzie najlepiej jest rodzić, ale również na pytania, co najlepiej robić (na Łotwie) i co jest najlepsze (w życiu).
W kategorii „bełkot roku 2017” zwyciężyły dwa zdania: Arvien vairāk cilvēku spēcīgā vēja dēļ pārtraukta elektroapgāde ‘Z powodu gwałtownych wiatrów coraz większej liczby ludzi nastąpiła przerwa w dostawie energii elektrycznej’ oraz Vidēji 1000 jaundzimušo katru gadu nereģistrē tēvu ‘Średnio tysiąc noworodków każdego roku nie wykazuje [dosł. nie rejestruje] ojca’.
Organizatorami łotewskiego plebiscytu są Ryskie Towarzystwo Łotewskie (łot. Rīgas Latviešu biedrība, dokładniej Zespół ds. rozwoju języka łotewskiego, łot. Latviešu valodas attīstības kopa, RLB LVAK) i Związek Pisarzy Łotwy (łot. Latvijas Rakstnieku savienība – RLS), od ponad dekady – we współpracy z Komisją Terminologiczną Łotewskiej Akademii Nauk (łot. Latvijas Zinātņu akadēmijas Terminoloģijas komisija).
Propozycje nadesłane w ciągu danego roku są przetwarzane i oceniane przez komisję ekspertów w styczniu roku następnego. W tym roku komisja obradowała w składzie: terminolog, tłumacz i redaktor Aldis Lauzis, socjolingwistka dr Vineta Poriņa (RLB LVAK), filozof literatury i tłumaczka Ieva Kolmane (LRS), architekt i działaczka społeczna Maija Sinka-Gobiņa (RLB LVAK), Iveta Grīnberga (biuro tłumaczeń Tulkot.lv), redaktor Guna Kalniņa (miesięcznik „Rīgas Laiks”), poeta i publicysta Egīls Zirnis (LRS). Wyniki konkursu na łotewskie słowa 2017 roku ogłoszono podczas konferencji prasowej 29 stycznia 2018 roku.
Agnieszka Rembiałkowska
Tłumaczka z języka litewskiego, pracuje w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego, Wschodnioazjatyckiego Porównawczego i Bałtystyki na Uniwersytecie Warszawskim, jest współpracownikiem Studium Europy Wschodniej
Wybrane źródła
Oficjalna strona plebiscytu: https://lvak.wordpress.com/gada-vards-nevards-teiciens/
Wywiad z Ievą Kolmane – fragment programu „Rīta Panorāma” (LTV Ziņu dienests!) z 29.01.2018: https://www.youtube.com/watch?v=tiYHK6tM25Y
Relacje z przebiegu plebiscytu na portalu informacyjnym Latvijas Sabiedriskie Mediji (www.lsm.lv), m.in.:
- w języku łotewskim:
Zespół redakcyjny: Uz 2017. gada vārda titulu pretendē «trampisms», «bikiņš» un «vizītvietne», 29.12.2017:
Kinca, Aija: Gada nevārds «transporti», gada vārds – «straumēt/ straumēšana», 29.01.2018:
https://www.lsm.lv/raksts/kultura/kulturtelpa/gada-nevards-transporti-gada-vards-straumet-straumesana.a265971/
- w języku angielskim:
Kinca, Aija: Best and worst words of 2017 underlined, 31.01.2018:
https://eng.lsm.lv/article/culture/culture/best-and-worst-words-of-2017-underlined.a266259/
