Rosyjskie słowo roku 2018: NOWICZOK
Kapituła rosyjskiego plebiscytu na słowo roku (ros. Слово года, [Słowo goda]) ogłosiła tegoroczny werdykt.
Słowo roku wybiera kapituła pod przewodnictwem kulturologa Michaiła Epsztajna z udziałem pisarzy (m.in. Ludmiły Ulickiej), językoznawców, dziennikarzy.
Za najważniejsze słowo roku uznano nowiczok (ros. новичок) — złowrogą nazwę bojowej substancji toksycznej, którą w tym roku próbowano otruć Siergieja Skripala. Drugie miejsce przyznano przymiotnikowi токсичхный ([toksicznyj]1) ‘toksyczny’, w ślad za listopadowym werdyktem słowników oksfordzkich (toxic). Toksyczny ma w języku rosyjskim podobnie różnorodne odniesienia jak w polskim i angielskim (toksyczne związki), ale w roku 2018 kojarzy się ze sprawą, która ogniskowała uwagę polityki i mediów w Rosji i w Wielkiej Brytanii.
Choć triumf nowiczoka w tym roku, tak jak triumf hasła Krymnasz (Крымнаш) w roku 2014, może wydawać się podejrzany, szczególnie polskim odbiorcom warto wyjaśnić, że wybór słowa roku nie jest wartościowaniem pozytywnym. Akurat członków kapituły Słowa goda nie należy o takie intencje podejrzewać. Wybierają oni słowa najważniejsze, ogniskujące uwagę mediów i zapadające w pamięć, a nie wartościujące rzeczywistość.
Trzecie miejsce zajmują emerytura i emeryt – słowa пенсия ([pensija]) i пенсионер ([pensjoner]).
Na kolejnych miejscach listy słowa, które wymagają wyjaśnienia: Prywatna Kompania Wojskowa Wagner (Частная военна компания Вагнер, [ČVK Vagner]), харассмент ([xarassment]), autokefalia (абтокефалиа [avtokefalija]) Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej i ichtamniety (ихтамнеты [ixtamniety]). Genialny w swej prostocie zrost składniowy ichtamniet ‘ich tam nie ma’ określa oficjalne stanowisko rosyjskich władz w stosunku do rosyjskich żołnierzy walczących na wschodzie Ukrainy oraz w Syrii. Grupa Wagnera, znany oddział ichtamnietów walczył na Ukrainie, teraz walczy w Syrii. Rzeczownik ichtamniet normalnie się odmienia, istnieje też forma żeńska ichtamnietka. Podobnym skrótem składniowym był w roku 2014 „Krymnasz”, słowa krymnaszyzm, krymnaszyzm i krymnaszystka są używane w rosyjskim dyskursie jako określenia zespołu skrajnie „propaństwowych” poglądów.
Charassment (харассмент) to oczywiście molestowanie seksualne, temat ważny i w Rosji. Ciekawe, że język rosyjski posługuje się tu zapożyczeniem angielskim (harassment).
Słowo goda wybiera się w różnych kategoriach. W kategorii „Antyjęzyk” zwyciężyła obietnica Władimira Putina złożona Rosjanom na wypadek wojny jądrowej „My pójdziemy do raju, a oni [agresorzy] po postu zdechną” (My popadem v raj, a oni prosto sdoxnut мы попадаем в рай, а они просто сдохнут).
Neologizm (w oryginale protologizm2.) roku to wochrokracja (вохократия [voxrokratija]) — władza służb specjalnych i oligarchów jako ich mocodawców. Rosyjski skrót WOChR (ВОХР) to военизированная охрана ([wojenizirovannaja ochrana]) — jest to ogólna nazwa służb CzeKa czy NKWD.
Wśród rosyjskich nowych słów o znaczeniu pejoratywnym znajdziemy телененавидение ([telenienawidienije]) ‘telenienawiść’ na określenie telewizji. To zgrabna kontaminacja z ros. телевидение ([telewidjenie]) ‘telewizja’ ненависть ([nienawist’]) ‘nienawiść’.
Więcej o rosyjskich słowach roku 2018 na stronie: https://www.novayagazeta.ru/articles/2018/12/10/78891-novichok-solberetskiy-sobor-pensionnaya-reforma.