Słowa dnia między 12 a 18 czerwca 2017 roku
2017-06-19
W drugim pełnym tygodniu czerwca br. w polskich tekstach informacyjnych częściej niż zwykle występowały formy następujących wyrazów…WIĘCEJ
Podsumowanie słów dnia między 1 a 28 maja 2017 roku
2017-06-01
W ciągu czterech tygodni obejmujących dwadzieścia osiem dni maja br. w zakładce Słowa dnia na stronie: slowadnia.clarin-pl.eu częściej niż raz w danym tygodniu pojawiły się formy następujących wyrazów…WIĘCEJ
Słowa dnia między 15 a 21 maja 2017 roku
2017-05-22
W trzecim tygodniu maja br. w polskich tekstach informacyjnych częściej niż zwykle występowały formy następujących wyrazów…WIĘCEJ
Refugee słowem roku dzieci w plebiscycie BBC 2
2016-08-23
„Uchodźca” (refugee) został dziecięcym słowem roku 2016 w Wielkiej Brytanii. Słowo roku najmłodszych Brytyjczyków jest wyłaniane na podstawie tekstów nadsyłanych na konkurs II programu Radia BBC. Jego uczestnikami są dzieci w wieku od 5 do 13 lat. Więcej na stronie FB „Słów na Czasie” >> „Uchodźca” został dziecięcym słowem roku 2016 w Wielkiej Brytanii. Słowo roku najmłodszych Brytyjczyków jest wyłaniane… Opublikowany przez Słowa na czasie na 22 sierpień 2016WIĘCEJ
Słowa lipca: pielgrzym, pucz
2016-08-01
Program statystyczny wybiera jako najbardziej kluczowe słowa lipca nazwy własne ŚDM (Światowe Dni Młodzieży) i NATO. Spośród słów pospolitych najwyżej plasują się pielgrzym, młodzież, papież i pucz. Komentarz poświęcimy pierwszemu i ostatniemu z nich. Pielgrzym to stare zapożyczenie niemieckie (Pilgrim), obecne w polszczyźnie od XV wieku w formie tak mocno zaadaptowanej fonetycznie, że słabo uświadamiamy sobie związek ze źródłem bezpośrednim, a także ze źródłem pośrednim: pelegrinus (łacina średniowieczna). Pielgrzym to ten, który peregrynuje, dziś przede wszystkim z pobudek religijnych, ale peregrīnus w łacinie starożytnej oznaczał ogólnie podróżnika, wędrowca. W staropolszczyźnie starszy od pielgrzyma był pątnik, związany z prasłowiańską nazwą drogi (por. rosyjskie put’). W dzisiejszym odbiorze słowa pielgrzym istotną rolę odgrywa kontekst religijny, ale też wielowiekowa tradycja metafory religijnej dla innych idei. „Polak nazywa się pielgrzymem, iż uczynił ślub wędrówki do ziemi świętej, Ojczyzny wolnej, ślubował wędrować póty aż ją znajdzie. […] Pielgrzym Polski powiada: kto idzie za Wolnością, niechWIĘCEJ
Réfugiés ‚uchodźcy’ słowem roku we Francji
2016-05-21
Jury francuskiego plebiscytu Mot de l’année ogłosiło swój wybór. Słowem roku we Francji, tak jak w Niemczech, w Czechach, w Polsce i w Rosji w grudniu 2015 został wyraz uchodźcy – réfugiés. Jury złożone z pisarzy, językoznawców, politologów i dziennikarzy obradowało w trakcie dorocznego Festival du Mot.WIĘCEJ
o słowach roku 2015 w kwartalniku UW
2016-02-23
Kwartalnik UW zamieścił artykuł Marka Łazińskiego poświęcony tegorocznym słowom roku. Zapraszamy do lektury!WIĘCEJ
Słowo roku 2015: UCHODŹCA
2016-01-01
UCHODŹCA słowem roku 2015 Kapituła profesorów językoznawców w składzie: Jerzy Bartmiński, Jerzy Bralczyk, Renata Przybylska, Andrzej Markowski, Jan Miodek, Walery Pisarek i Halina Zgółkowa wybrała na słowo roku rzeczownik UCHODŹCA. Po raz pierwszy w historii wybór był jednogłośny. Po raz pierwszy od trzech lat słowem roku nie zostało słowo grudnia, którym był TRYBUNAŁ. Rzeczownik ten znalazł się wśród słów nominowanych przez kapitułę, tak jak FRANKOWICZ (słowo stycznia 2015), IMIGRANT (słowo sierpnia), JOW (słowo maja), SMOG (słowo listopada), TERRORYSTA i WYGASZANIE. UCHODŹCA słowem roku 2015 również w plebiscycie internautów UCHODŹCA, (uchodźcy, a także w pojedynczych wypadkach imigrant, migrant; słowo sierpnia) był najczęściej wskazywanym słowem w plebiscycie internetowym na słowo roku 2015. Kolejnymi najczęściej wybieranymi (i zgłaszanymi) słowami były SMOG (słowo listopada) i JOW (słowo maja). Pierwszą piątkę słów uzupełniają TRYBUNAŁ (trybunał konstytucyjny, Trybunał Konstytucyjny, TK; słowo grudnia) oraz FRANKOWICZ (słowo stycznia) i BANKSTER. W dalszej kolejności były zgłaszane (zgodnie z zasadami naszegoWIĘCEJ
Podsumowanie słów dnia między 5 stycznia 2015 roku a 3 stycznia 2016 roku
2016-01-04
W ciągu minionych pełnych 52 tygodni więcej niż raz w – publikowanym w zakładce Słowa dnia na stronie: nkjp.pl, a od 25 listopada na stronie: slowadnia.clarin-pl.eu – zestawieniu dziennym jednego tygodnia (czasem nawet dwóch, trzech lub czterech – niekoniecznie kolejnych – tygodni) pojawiły się formy następujących wyrazów: nazw własnych i skrótowców: † Władysław Bartoszewski; Raul Castro; Aleksis Cipras; Karolina Lewicka; † Andreas Lubitz; † Borys Niemcow; Ewa Tylman; Olga Tokarczuk; Jerzy Wunderlich; Marian Zembala; Grek; Kurd; Ormianin; Syryjczyk; Alpy; Ateny; Baltimore; Bamako; Bangkok; Bukareszt; Debalcewe (Debalcewo); Donbas; Garissa; Grecja; Katmandu; Kenia; Kuwejt; Malta; Mińsk; Nepal; Paryż; Reunion; Ryga; Schengen; Srebrenica; Synaj; Tatry; Tiencin; Tunezja; Tunis; Turcja; Vanuatu; Łazienkowski (most); AirAsia; Airbus A321; Charie Hebdo; Eurowizja; Germanwings; barszcz Sosnowskiego; Grexit; (XVII) Konkurs Chopinowski; Mocarz, Camerimage; Opener / Open’er; „Spectre”; Woodstock; Trybunał Konstytucyjny; Holocaust / Holokaust; Boże Narodzenie; Halloween; Święta; Wielkanoc; Wigilia; Zielone Świątki; Zmartwychwstanie Pańskie; ISIS; JOW; KOD; MERS; PKW; TK; WOŚP; rzeczownikówWIĘCEJ
słowa miesięcy w 2015 roku
2015-10-25
Prezentowane omówienia zawierają wyciąg z komentarzy miesiąca w roku 2015. W tych wypadkach, gdy omówienie dotyczyło wybranego słowa, na przykład dlatego że inne zostały już omówione wcześniej, przypominamy wszystkie słowa kluczowe w danym miesiącu, nie omawiamy ich jednak, ewentualnie skierowując tylko do dawniejszych komentarzy. styczeń: frankowicz Wyraz ten najczęściej występuje w liczbie mnogiej i nazywa całą grupę kredytobiorców, formacja żeńska frankowiczka jest rzadka. Słowa z przyrostkiem –owicz nazywają osoby ze względu na sposób lub okoliczności wykonywania czynności. Najczęstsze nazwy na -owicz w Narodowym Korpusie Języka Polskiego to m.in. wczasowicz, spacerowicz, karierowicz i działkowicz, dopiero za nimi są plażowicz, gapowicz, autostopowicz czy balangowicz. Najczęstszą funkcją przyrostka -owicz było w historii polszczyzny i innych języków słowiańskich tworzenie nazwisk, w rosyjskim także patronimików (nazw odojcowskich). Obecne znaczenie franka w polskim systemie finansowym zaowocowało w języku nie tylko frankowiczem. A sama nazwa szwajcarskiej waluty jest obiektem antropomorfizacji; raz bywa nazywana czule Frankiem S. lubWIĘCEJ
Słowa dnia między 19 a 25 października 2015 roku
2015-10-26
W trzecim pełnym tygodniu października bieżącego roku w polskich tekstach informacyjnych frekwencją wyższą niż zwykle cechowały się formy następujących wyrazów: rzeczowników pospolitych: kandydatka; debata – w połączeniu typu: debata przedwyborcza (2); uchodźca (2); myśliwy; dłużnik; przepychanka – dojść do przepychanek; frankowicz – chcieć pomóc frankowiczom; kasacja; przewlekłość – sprawa o przewlekłość; migrant; napływ – napływ migrantów; radca – radca prawny; cisza – cisza wyborcza; synod; huragan – najsilniejszy huragan; noblistka; frekwencja; exit polls – sondaż exit polls; przymiotników: chopinowski – w połączeniu typu: XVII Międzynarodowy Konkurs Chopinowski, chopinowski laureat, laureat Konkursu Chopinowskiego (4); przedwstępny – umowa przedwstępna; taśmowy – afera taśmowa; restrukturyzacyjny – umowa restrukturyzacyjna; prawniczy – zawód prawniczy; przedwyborczy – przedwyborcza niepewność; parlamentarny – wybory parlamentarne, wybory parlamentarne 2015 (3); sondażowy – sondażowe wyniki; czasowników: utknąć – w połączeniu typu: utknąć gdzieś ‚zakleszczyć się, nie móc się samodzielnie skądś wydostać’; pozywać; skontrolować; zmotywować – zmotywować kogoś coś; imion i nazwisk:Jerzy Skolimowski; Wisława Szymborska – w połączeniu typu: Nagroda imienia Wisławy Szymborskiej: Roman Honet; Jacek Podsiadło; Swietłana Aleksijewicz – skrytykować noblistkę Swietłanę Aleksijewicz; † Wojciech Fangor; innych nazw własnych i skrótowców: XVII Międzynarodowy Konkurs Chopinowski; Trollhättan (Szwecja); PKW (Państwowa Komisja Wyborcza); Nagroda imienia Wisławy Szymborskiej;WIĘCEJ
Słowo września – granica
2015-09-30
W komentarzu do słów sierpnia (dostępnym na naszej stronie) napisałem, że ich częstość będzie rosła. I rzeczywiście emigrant i uchodźca, a także nowy w języku ogólnym migrant to najbardziej kluczowe słowa września, co można zauważyć przy lekturze gazet nawet bez testów statystycznych. Kolejne na liście kluczowości są nazwy własne krajów: Węgry i Syria oraz związany w oczywisty sposób z migracją rzeczownik granica. Jemu też poświęcimy wrześniowy komentarz. Granica to modelowy przykład z podręcznika słowotwórstwa różnicy między pochodnością historyczną a synchroniczną motywacją znaczeniową. Choć słowo granica zostało utworzona od grań tak jak próchnica od próchno lub próchieć, to współcześnie drugi rzeczownik z przyrostkiem ‑ica kojarzy się z próchnieć, ale pierwszy nie kojarzy się już z granią. Grań była dobrym symbolem granicy dla naszych przodków, bo przecież łańcuchy górskie na granice nadają się znakomicie. Przodkowie nazywali wprawdzie linie i obszary graniczne także: rubież, kraj, miedza, rozdzieliny czy kończyna, ale to granica jużWIĘCEJ
Słowa dnia między 28 września a 4 października 2015 roku
2015-10-06
Na przełomie września i października br. w polskich tekstach informacyjnych częściej niż zwykle można było spotkać formy następujących wyrazów: – rzeczowników: plagiat; repatriant (2); ustępstwo – w połączeniu typu: czyjeś ustępstwo; mobbing – walczyć z mobbingiem, przypadki mobbingu, bagatelizować mobbing; dżihadysta; znachor; nalot – rozpocząć naloty (3); uchodźca – przyjąć uchodźców (3); drożdżówka – powrót drożdżówek do szkół (2); spaliny – skandal ze spalinami, emisja spalin; migrant – napływ migrantów, fala migrantów; weto – weto prezydenta (2) ; kontenerowiec – zaginiony kontenerowiec; gej (2); uzgodnienie – ustawa o uzgodnieniu płci; synod; – przymiotników: kataloński; spalinowy – w połączeniu typu: afera spalinowa, skandal spalinowy; chopinowski – XVII Konkurs Chopinowski (3); bezpodstawny – bezpodstawny zarzut; godzinowy – minimalna stawka godzinowa; chrzestny – ojciec chrzestny polskiego rocka; jakubowy – „Księgi Jakubowe” – czasowników: zaćmić – w połączeniu typu:zaćmiony Superksiężyc; wymordować – wymordować kogoś coś; bombardować – bombardować kogoś, coś, bombardować gdzieś; zagłodzić – ktoś zagłodzony; – imion i nazwisk: + John Guillermin; + Franciszek Walicki; + Stanisław Kociołek; Krzysztof Charamsa (2); – innych nazw własnych i skrótowców: TSUE (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) – w połączeniu typu: wyrok TSUE; XVII Konkurs Chopinowski (Warszawa) – 3; EFNI (Europejskie Forum Nowych Idei); Kunduz (Afganistan);WIĘCEJ
Słowa sierpnia: imigrant i uchodźca
2015-08-30
Wśród słów najbardziej kluczowych w prasie w sierpniu pierwsze miejsce zajmuje upał, ale rzeczownik ten był już omawiany na naszej stronie w lipcu 2014 roku. Na drugim miejscu jest referendum, zapożyczenie łacińskie o jasnej strukturze, którego historia jest krótka, tak jak i tradycja referendów w polskim systemie prawnym. Warto wspomnieć, że łaciński źródłosłów w znaczeniu ‘referować/ być ważnym’, miał pierwotnie znaczenie ‘przynieść z powrotem’ re-fero, re-fere. Referendum to gerundivum, czyli forma o znaczeniu mniej więcej ‘to, co ma być referowane/ważne’. Ten komentarz poświęcimy jednak dwóm słowom kolejnym w porządku kluczowości, które wydają się ważne w perspektywie dłuższej niż referendum czy sezonowe upał i susza. Te słowa to imigrant i uchodźca. Ich częstość w gazetach będzie prawdopodobnie rosła wraz ze wzrostem znaczenia problemu. Imigrant to łacińskie zapożyczenie notowane dopiero w słowniku warszawskim (1900-1927) o strukturze łacińskiego imiesłowu czynnego od immigrare ‘przybyć’. Częstszy w języku niż imigrant jest emigrant; ten wyraz, który nieWIĘCEJ